Καταραμένη αυλή

Ivo Andric
Εκδόσεις: Α. Α. Λιβάνη
Σελίδες: 158
Τίτλος πρωτοτύπου: Prokleta avilja
Μετάφραση: Ιωάννης Κωτούλας

Όταν κάποτε ζήτησα να μου προτείνουν ένα χαρακτηριστικό δείγμα καλής Σερβικής λογοτεχνίας, η άμεση απάντηση που πήρα από άτομο Σερβικής εθνικότητας ήταν, "Το γεφύρι του Δρίνου" από τον Andric. Την εποχή εκείνη ελάχιστα γνώριζα σχετικά με τη λογοτεχνία της χώρας αυτής αλλά ασπάστηκα την υπόδειξη που μου δόθηκε, το αγόρασα και το διάβασα. Και πραγματικά ήταν ένα εξαιρετικό βιβλίο, μέσα από το οποίο γνώρισα έναν σπουδαίο συγγραφέα. Η ικανοποίηση που μου έδωσε με έκανε να αναζητήσω και άλλα βιβλία του καθώς και να ασχοληθώ περεταίρω με την λογοτεχνία αυτής της χώρας, πότε μέσα από προτάσεις και πότε μόνος μου με βάση το ένστικτό μου. Διάβασα λοιπόν την "Δεσποινίδα" ένα βιβλίο που μου φάνηκε επίσης πάρα πολύ καλό και μετά από αναζήτηση εδώ κι' εκεί απέκτησα και αυτό το βιβλίο της παρούσας έκδοσης που είναι αρκετά παλιά (1992).

Η πλοκή του έργου (ανύπαρκτη πλοκή ουσιαστικά) λαμβάνει χώρα σε μια φυλακή της Κωνσταντινούπολης. Ένας Βόσνιος μοναχός συνοδεύοντας μια αποστολή της Χριστιανικής εκκλησίας στην Πόλη, σε μια εποχή ταραγμένη όπου οι Τουρκικές αρχές υποπτεύονται τους παντες για ψύλλου πήδημα, συλλαμβάνεται και φυλακίζεται στην λεγόμενη "καταραμένη αυλή". Εκεί συναναστρέφεται με διαφόρων ειδών τροφίμους, αλλά αυτός που του κεντρίζει το ενδιαφέρον και τον απασχολεί είναι ένας συγκεκριμένος άνθρωπος. Αυτός ο άνθρωπος είναι ένας νεαρός γεννημένος στη Σμύρνη από Τούρκο πατέρα και Ελληνίδα μητέρα με το όνομα Τζεμίλ. Ο Τζεμίλ είναι ένα πνευματώδες άτομο που αφοσιώθηκε στη μελέτη της ιστορίας του σουλτάνου Τζεμ, αδελφού του Βαγιαζίτ του Β, διαδόχου του Μωάμεθ του πορθητή στην εξουσία. Μέσα από τη μελέτη του Τζεμ λοιπόν μαθαίνουμε την ιστορία των δυο αδερφών και της διαμάχης τους για την διαδοχή στην εξουσία της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Μια μελέτη η οποία όμως οδήγησε τον λόγιο νεαρό στην φυλακή αφού θεωρήθηκε πως έγινε με σκοπό να εξυπηρετήσει συμφέροντα και να συντελέσει στο σχεδιασμό έκρυθμων καταστάσεων στο εσωτερικό της Τουρκικής αυτοκρατορίας.

Υποθέτω πως για να κατανοήσουμε και κυρίως για να εκτιμήσουμε το έργο του Andric (όχι το συγκεκριμένο, αλλά γενικότερα) μια γενική γνώση γύρω από την ιστορία των Βαλκανίων θα ήταν πολύ χρήσιμη. Τα βιβλία του βασίζονται σε γεγονότα της ιστορίας και έχουν άλλοτε ιστορικό και άλλοτε κοινωνικό χαρακτήρα. Στην "καταραμένη αυλή" κυριαρχεί η πρώτη περίπτωση και μέσα από την ιστορία των δυο αδερφών ο συγγραφέας καταδεικνύει και υπογραμμίζει τα παιχνίδια της εξουσίας, την διαφθορά και τη σκοπιμότητα στο χώρο της πολιτικής και το πως κάποιοι άνθρωποι χρησιμοποιούνται προς εξυπηρέτηση τρίτων, αλλά και για προσωπικά, πολιτικά, εθνικά συμφέροντα. 

Η ελληνική κουλτούρα, που πιστεύω πως ακόμα είναι περισσότερο βαλκανική παρά ευρωπαϊκή, θεωρώ πως βοηθάει στο να μας κάνει το περιεχόμενο των βιβλίων του Andric να δείχνει πολύ προσβάσιμο και οικείο στην ανάγνωση. Η γλώσσα του βιβλίου είναι απλοϊκά υπέροχη (ως συνήθως), προσωπικά μου βγάζει μια αίσθηση καλοσύνης και ευγένειας, και οι χαρακτήρες είναι βαθιά ανθρώπινοι. Τέλος η παρούσα έκδοση περιλαμβάνει ένα εξαιρετικό εκτεταμένο προλογικό σημείωμα που βοηθάει πάρα πολύ στο να πάρει κανείς μια γενική εικόνα γύρω από τον συγγραφέα. Ένα πανέμορφο σύντομο ανάγνωσμα που ξεκίνησα αργά το βράδυ το περασμένο Σάββατο και τέλειωσα αργά το βράδυ το περασμένο Σάββατο. Συγγραφέας που αξίζει να διαβαστεί!

*το βιβλίο είναι στα "υπό έκδοση" των εκδόσεων Καστανιώτη